Nataliciis festis Christi appropinquantibus novos quosdam libros per cursum publicum accepimus:

Kirk Freudenburg tandem aliquando in lucem edidit commentarios in secundum Flacci Sermonum, quos me de satiris antiquis docturum celeriter perlegere oportet. Placet etiam Orbem Sensualium Pictum, quem edidit Alvarus Alonsus, accepisse et nuperrime Menandri Dionysiique Halicarnassi artes rhetoricas, quas William Race divulgavit.

Etiam inter dies festos denuo legi Maldonati Ludum chartarum triumphum, et miror potuisse interpretationem tam mendosam in lucem prodire: nam patet Warren Smith et Clark Colahan, interpretes atque editores, nec verba Maldonati nec ludum ipsum intellexisse, nec praecipue usum calculorum calculatoriarumque chartarum: adeo ut omnino decipiatur lector quicumque interpretationi potius quam liquidae luculentaeque Latinitati Maldonati fidem tribuerit. Quo ludo cupio cum disciuplis frui, quare sine dubio leges (interpretibus accuratior) conscribam; sed sufficit nunc quaedam merae stultitae exempla proferre:

Maldonatus: Decem calculi sunt nobis, pugnemus gnauiter; penes nos erit uictoria. (44)

Maldonatus: We have twelve stones. Let’s fight hard. Victory is in our hands. (45)

Hic videntur interpretes inter editiones anno 1541 and anno 1549 prolatas discrimen (quem in apparatu notaverunt) non observavisse: nam in priore editione id duodecim positum erat, ubi secundum ludi eventum decem erat legendum, quod Maldonatus anno 1549 correxit, ut editores nostri in pagina Latina scripserunt, cum “twelve” (duodecim) in pagina Anglica ipsi ponerent. Quod non mirandum est, cum in apparatu paulo antea (p. 44) etiam legatur “154” pro “1541”: nam ne annum quidem recte scribere queunt editores.

Has omnes, et quae postea fuerint depositae, dinumerant et totidem calculos suis calculis adiungunt, qui uicerint quinquies uelitatione quacunque aut hostes in fugam uerterint, donec numerus duo et triginta constet et omnino expleatur (36)

All these cards are counted, along with those played after. The side that wins five plays in a hand or completely routs the enemy doubles the number of counting stones won, until the number thirty-two is reached and is filled up completely. (37)

Hic reperiuntur errores duo et perniciosissimi: nam Maldonatus, cum de chartis calculatoriis id “postea…depositae” scriberet, nihil in animo habuit etiam simile illi “those played after”: nam chartae calculatoriae in hoc ludo triumphantium de supervacuis seu extraneis chartis tolluntur ad praemii magnitudinem notandam, neque inter novenas lusoris manu tenendas numerantur neque inter velitationes adhibentur ad alias chartas superandas, quod interpretes false putare videntur. Neque in illo “totidem” est vis duplicandi: nam qui victoriam in proelio adepti erunt, ii collegae sibi ferent tot calculos quot chartis calculatoriis indicantur. Sed locus maxime dolendus, ubi interpretes certo certius ludum non intellexerunt, fere ad finem insequitur:

Maldonatus: Miscebo calculatorias cum fasciculo, si iubetis. (50)

Maldonatus I’ll mix our stones with the packet, if you wish… (51)

Calculi vero masculini generis sunt; chartae calculatoriae feminini. Fasciculus porro non dicitur de sacculo calculorum, sed de manipulo sive acervo chartarum. Maldonatus non dicit se calculos cum chartis mixturum, quod etiam Anglice adeo absurdum est ut interpretes debeant scire se nihil intellexisse; sed potius dicit se chartas calculatorias, quae in mensa iaceant, cum aliis chartis mixturum: nam ultimo huius colloquii articulo decreverunt lusores se nolle ad finem perducere ludum sed missa calculorum cura ad potiones potius transire.

Itaque, si quis Maldonati ludo cupit cum amicis discipulisve hodie frui, hortor ut interpretationem Anglicam omnino abiciat et verba ipsa Maldonati ad amussim sequatur: nam facilis videtur ludus, et perspicuum colloquium, perversa vero et perniciosa interpretatio.

Instrumentum Bibliographicum

• Alonsus, A. 2021. El mundo sensible illustrado: Orbis Sēnsuālium Pictus. Matriti.
• Freudenburg, K. 2021. Horace: Satires Book II. Cantabrigiae: Studiorum Universitatis Cantabrigiensis.
• Race, W. 2019. Menander Rhetor. Dionysius of Halicarnassus: Ars Rhetorica. Cantabrigiae in Massachuseta civitate: Studiorum Universitas Harvardiensis.
• Smith, W. et Colahan, C. 2009. Spanish Humanism on the Verge of the Picaresque: Juan Maldonado’s Ludus Chartarum, Pastor Bonus, and Bacchanalia. Lovanii: Studiorum Universitas Lovaniensis.